Ang Mataba at Payat na Usa

Noong unang panahon, may magkapatid na balo sa bayan ng Agamaniyog. Sila ay sina Mapiya a Balowa at Marata a Balowa. Bawat isa sa kanila ay may anak na babae. Ang anak ni Mapiya a Balowa ay si Anak na Mararaya at ang anak naman ni Marata a Balowa ay si Anak na Marata.

Isang araw, pumunta si Mapiya a Balowa at ang kanyang anak sa kagubatan upang manguha ng mga ligaw na hayop para may makain. Mangunguha rin sila ng panggatong. Pinagpawisan sila nang marating ang kagubatan.

Nadako sila malapit sa nakahigang usáng ubod ng taba. Tinanong sila ng usá kung saan sila pupunta. Sinabi ni Mapiya a Balowa na naghahanap sila ng ligaw na hayop. Nang malaman ng usa na kailangan nila ng karne ng ligaw na hayop, nagmamakaawang sinabi nito sa mag-ina na sa kanyang katawan na lamang kumuha dahil mamamatay na rin siya. Nagtanong si Mapiya a Balowa kung bakit mamamatay ang usa na mataba naman ito. Sumagot ang usa na dahil sa katabaan, hindi nito makayanan ang kanyang katawan. Ngunit hindi rin ito mamamatay kung maingat ang mag-ina sa pagkuha ng karne sa kanyang katawan at hindi maaabot ang puso nito. Naiiyak sa awa ang mag-ina kaya nang magsimula na silang maghiwa sa katawan ng usa, naging sobrang ingat nila. Nang mapuno na ang kanilang lalagyan, nagpaikot-ikot ang usa sa lupa hanggang mawala ang sugat nito. Nagpasalamat ang usa sa mag-ina dahil nabawasan na rin ang kanyang taba at ito’y umalis na. Umuwi na sa bahay ang mag-ina. Ipinagbili nila ang nakuha nilang laman ng usa at dinala ang iba sa kanyang tiyahin na si Marata a Balowa. Subalit hindi ito tinanggap ni Marata a Balowa. Sa halip ipinabalik niya ito at ipinagmalaking magkakaroon din sila ng katulad noon.

Nagtanong si Marata a Balowa kung saan nila nakuha ang karne ng usa at ikinuwento naman ng anak sa tiyahin niya ang lahat.

Kinaumagahan, pumunta sa kagubatan si Marata a Balowa at ang kanyang anak. Pinagpawisan sila sa kalalakad at tumigil sila sa ilalim ng puno. Nagdududa na sila sa ikinuwento ng anak lalo na ang anak ni Marata a Balowa na si Marata.

Matapos ang mahabang pagpapahinga, may nakita silang usang payat at mahinang-mahina na halos di na makalakad. Nang makita ito ni Marata, masayang-masaya niyang ibinalita sa kanyang ina. Nang makita ito ng kanyang ina, nanlumo ito dahil sa kapayatan ng usa. Ngunit binalewala ito ni Marata at sinabing papatayin pa rin nila ito at kukunin ang puso at atay. Nang marinig ng usang sinabi ni Marata, nagmakaawa ito at sinabi pa nitong ito’y masakitin at payat. Hindi ito pinakinggan ni Marata. Lumapit siya sa usa at hiniwa ito. Nagmamakaawa pa rin ang usa at sinabing huwag galawin ang kanyang puso at atay dahil ito ang magiging dahilan ng kanyang kamatayan. Patuloy sa paghiwa ang mag-ina hanggang sa nasugatan nila ang puso at atay ng usa. Nang maramdaman ng usa na unti-unti nga siyang pinapatay ng mag-ina, biglang tumayo ito at nagpagulong-gulong sa mga laman na tinanggal sa kanyang katawan. Nabuo na muli ang katawan ng usa na walang sugat.

Namatay ang mag-inang Marata a Balowa at Marata dahil sa ginawa nila sa di-pangkaraniwang usa.